Melek
Psikoloji araştırmacısı Suzanne Hidi’ye göre ‘merak’ ve ‘ilgi’ arasındaki bu fark, kimi insanların hayatlarını nasıl daha bağlı ve motive yaşadığını anlamamıza yardımcı olabilir. Hayatınızı meraklı bir insan olarak mı yaşıyorsunuz, yoksa ilgili bir insan olarak mı?
Suzanne Hidi: Merak genellikle bir bilgi eksikliğini gidermeye yönelik olarak anılır. Bu bakışın kökleri, merakı iki farklı formda ele alan Daniel Berlyne ve Jordan Litman’ın çalışmalarına dayanır. İlgi, epistemik merak ve bilgi eksiğini gidermeye yönelik merak. İkincisi ‘bilgi yoksunluğu’ olarak da isimlendirilmiştir. Bunun sebebi, eğer bir konuda meraklıysanız, merakınızı giderinceye dek yaşadığınız belirli tipte olumsuz hisler olduğu tartışmasıdır.
Bir kez cevabı bulduğunuzda, bir tür rahatlamaya erişir ve olumlu hislere kapılırsınız. Bizim iddiamız ise, bir konuya ilgiliyseniz ve o konuda daha fazla bilgi arayışındaysanız, bunun mükafatlı bir deneyim olacağı ve herhangi bir itici duyguya kapılmayacağınızdır – arayışınız sırasında karşılaştığınız bir sorundan kaynaklanan olumsuz hisler hariç.
Fakat bu bilgi açığını kapatma çabasından farklıdır. Merak ve ilginin farkına dair en iyi örneği belki de bir suç romanını okuduğunuz zamanı düşünmenizi isteyerek verebilirim. Bir suç romanı okurken, asıl katilin kim olduğunu öğrendiğiniz an (merakınızı giderdiğiniz an) kitabın geri kalanını okuma isteğinizi kaybedebilirsiniz. Bu tip okumayla, mesela Harry Potter gibi -sadece bilgi açığını kapatmaya çalışmayacağınız- iyi kurgulanmış bir kitabı okumayı karşılaştıralım; karakterlerle ve onların birbirleriyle ilişkilerine de ilgilisinizdir ve kitabı okumaya devam edersiniz. Sadece zaman ve hisler değil, amaç da farklıdır. Bir konuda ilgiliyken, çok sayıda bilgiye ihtiyaç duyarsınız- sadece eksikliği giderecek bir tip bilgiye değil.
Bu konuyla ilgili cevaplandırılmamış bazı sorular da var. Örneğin bir konuya ilgiliyseniz ancak aynı zamanda bilgi eksikliğini de gideriyorsanız; bu sadece meraklı olmaktan farklı bir şey midir? Bize göre öyledir. Çünkü, örneğin hem briç oynamayı seven, hem de bu konuda pek çok kitap okuyan, çalışan bir briç uzmanını ele alalım… Bilgi açığını kapattıktan sonra diğer sorulara geçer ve devam eder çünkü burada onu sonraki etkinliklere geçmeye teşvik eden bir kişisel ilgi söz konusudur.
Merakınızı hiç kaybetmediğiniz yani gerçekten ilgili olduğunuz bir konu var mı?
Kaynak: BigThink
